Արձագանքները, որոնք հնչեցին Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի կողմից ՄԱԿ-ի Գլխավոր Ասամբլեայի 80-րդ նստաշրջանում, հարուստ էին խորհրդանիշներով և ռետորիկայով, սակայն դրանց խորքում թաքնված են հակասություններ, որոնք ցույց են տալիս, թե որքան փխրուն է խաղաղության գործընթացը Կովկասում։

Փաշինյան․ հույսի խոստում՝ փխրուն իրականության մեջ
Հայաստանի վարչապետը իր խոսքը սկսեց նշանակալի խոստովանությամբ․
«Այդպիսին էին նաև իմ ելույթները 2018-ից 2023 թվականներին… Անցած տարի, ԳԱ 79-րդ նստաշրջանում, ես առաջին անգամ փորձեցի չխոսել հակամարտության մասին, այլ՝ խաղաղության»։

Այս ձևակերպմամբ Փաշինյանը ընդունեց, որ Հայաստանի պատմողականությունը տարիներ շարունակ պահված է եղել դիմակայության տրամաբանության մեջ։ Այսօր նա փորձում է ցույց տալ շրջադարձ հաշտեցման ուղղությամբ։

Նա հղում արեց օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում ստորագրված նախնական պայմանագրին․
«Կողմերը հաստատում են իրենց ըմբռնումը, որ խորհրդային հանրապետությունների սահմանները վերածվել են միջազգային սահմանների… և փոխադարձաբար ճանաչում ու հարգում են միմյանց ինքնիշխանությունը, տարածքային ամբողջականությունն ու քաղաքական անկախությունը»։

Այդ հատվածը առանցքային է, քանի որ 1991-ի Ալմա-Աթայի հռչակագրի վրա է դրվում սահմանազատման իրավական հիմքը։ Սակայն իրականում սահմանների որոշումը շարունակում է մնալ լարված ու վտանգավոր։

Ալիև․ հաղթանակի հռչակում և արդարության պատմվածք
Ադրբեջանի նախագահը, իր հերթին, սկսեց հաղթական տոնով․
«Այսօր ես կխոսեմ մեր երկար ճանապարհի մասին դեպի հաղթանակ և խաղաղություն… թե ինչպես մեզ հաջողվեց դադարեցնել օկուպացիան ազատագրական պատերազմի միջոցով… և ինչպես մենք հաղթեցինք խաղաղությանը քաղաքական ճանապարհով»։

Նրա ելույթում կենտրոնական տեղ էր զբաղեցնում ցավի պատմությունը, որն օգտագործվում է որպես ռազմական հաղթանակի արդարացում։ Բայց նա ամբողջովին շրջանցեց Արցախից տեղահանված հայերի իրավունքների հարցը։

Ալիևն նաև ընդգծեց․
«Օգոստոսի 8-ին… կողմերը համատեղ դիմեցին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի փակման պահանջով՝ որպես հնացած մեխանիզմ, որը այլևս կապ չունի խաղաղության գործընթացի հետ»։

Այդ ձևակերպումը բացահայտում է Բաքվի նպատակն՝ խաղաղությունը սահմանել բացառապես իր պայմաններով։

Խաղաղություն խոսքերում, անկայունություն փաստերում
Ելույթների բովանդակությունից պարզ է․

• Ալիևի համար խաղաղությունը նշանակում է անշրջելի հաղթանակի ամրապնդում։

• Փաշինյանի համար խաղաղությունը դեռևս անորոշ հորիզոն է, որը կառուցվում է շարունակական զիջումների հաշվին։

Երկու ղեկավարներն էլ շրջանցեցին մարդկային ողբերգությունը՝ գերիների, անհետ կորածների, տեղահանվածների և նոր ռազմական ճնշումների սպառնալիքը։

Խորհրդանշական եզրակացություն
ՄԱԿ-ում հնչեցված հայտարարությունները ցույց են տալիս, որ «խաղաղություն» ասվածը միշտ չէ, որ իրական խաղաղություն է։ Եթե միջազգային վերահսկողություն, արդարադատություն և անվտանգության երաշխիքներ չլինեն, ապա նորմալացումը կարող է վերածվել լռության և ենթարկման։

Սփյուռքն ու միջազգային հանրությունը պետք է ընթերցեն տողատակերը․ վտանգը այն է, որ խաղաղության անվան տակ կկնքվի միայն պարտադրանք։ Հայկական արժանապատվության պաշտպանությունը մնում է անշրջելի պարտականություն։