«Ընդգրկուն անվտանգություն և կենսունակություն 2025» միջազգային ֆորումի շրջանակում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հնչեցրեց մի միտք, որը խորը անհանգստություն առաջացրեց․ նա Արարատի պատկերն Հայաստանի պետական կնիքում համեմատեց հարևանի պատին նկարված պատկերին, որը մշտապես նյարդայնացնում է նրան։ Ըստ այդ խորհրդանշական համեմատության՝ Արարատը կարող է դառնալ լարվածության, վեճերի, իսկ երբեմն նաև պատերազմի պատճառ։

Այս հայտարարությունը հարուցում է մի հարց, որն անցնում է պարզ ռետորիկայից․ պե՞տք է հայերը հրաժարվեն Արարատի խորհրդանշական իմաստից՝ Թուրքիայի հետ հարաբերությունները չխաթարելու համար։

Արարատը ոչ թե պարզ դեկորատիվ տարր է․ նա հայ ժողովրդի հոգևոր և հավիտենական սիրտն է։ Նա վկայել է մեր քաղաքակրթության ծննդյանը, կապված է բիբլիական ավանդության հետ, ըստ որի՝ Նոյյան տապանը կանգնել է նրա գագաթին, և այսօր էլ նա լուսարձակ է, որ երևում է Երևանից։ Չնայած Արարատը գտնվում է Թուրքիայի տարածքում, դա քարտեզագրական փաստ չէ, այլ պատմական անարդարության հետևանք․ տարածքներ, որոնք կորցվել են անիրավ պայմանավորվածությունների, ցեղասպանության և դիվանագիտական համաձայնագրերի արդյունքում, որոնք անտարբեր են եղել հայ ժողովրդի ձայնի հանդեպ։

Եթե Թուրքիան և Ադրբեջանը կարող են իրենց դրոշներին տեղադրել կիսալուսնի խորհրդանիշը՝ որպես կրոնական ու ազգային նշան, որն իրականում ներկայացնում է միայն մի մաս իրենց բնակչության, ապա ինչո՞ւ Հայաստանը պետք է հրաժարվի Արարատից՝ որպես հազարամյակների պատկանելության խորհրդանիշից։ Ազգային խորհրդանիշները չեն փոխվում սահմանների հետ միասին․ դրանք արտահայտում են հոգու խորքերը, անձեռնմխելին, այն, ինչը իմաստ է տալիս ժողովրդի գոյությանը։

Պահանջել, որ Հայաստանը հրաժարվի Արարատից՝ հարևանի անհանգստությունը խուսափելու համար, ոչ միայն անընդունելի է, այլև բացում է մշակութային հրաժարման վտանգավոր դուռ։ Խաղաղությունը, որն աճում է հիշողության լռության վրա, խաղաղություն չէ, այլ ենթարկվածություն։ Վերջին տասնամյակները ցույց են տվել, որ զիջումները, որոնք զոհում են ինքնությունը, չեն ստեղծում կայունություն, այլ՝ նյարդայնություն, անվստահություն և բարոյական դատարկություն։

Հայաստանի իրական մարտահրավերը հիշողությունը մոռանալը չէ, այլ ինքնությունը պաշտպանելը՝ քաղաքական խոհեմությամբ և ռազմավարական տեսլականով։ Արարատը պատկանում է հայ ժողովրդի հոգուն։ Եվ ոչ մի կարճաժամկետ հաշվարկ չպետք է ստիպի մեզ հրաժարվել դրանից։

Քանի դեռ Երևանից տեսանելի են Արարատի գագաթները, մենք կհիշենք, որ ոչ մի քաղաքական ուժ չի կարող մեզնից գողանալ այն, ինչ մեզ պատկանում է սահմաններից անդին․ հիշողությունը, արժանապատվությունը և գոյատևելու իրավունքը որպես ժողովուրդ։

Հրաժարումը խորհրդանիշից անհնար է։ Որովհետև Արարատը ոչ թե պարզապես լեռ է․ Արարատը մենք ենք։